"Homo poeticus, uprkos svemu"
Danilo Kiš je rođen 22. februara 1935. godine u Subotici. Otac Eduard Kiš, bio je mađarski Jevrejin i radio je kao viši inspektor državnih železnica, a majka Milica Dragićević, bila je Crnogorka. Imao je tri godine stariju sestru Danicu. U trenutku Danilovog rođenja prezivali su se Kon, ali je otac mađarizovao prezime i promenio ga u Kiš.
Od 1937. godine živeli su u Novom Sadu, sve dok Danilo nije završio prvi razred osnovne škole. Zbog donošenja antijevrejskih zakona 1939. godine, roditelji su ga krstili u pravoslavnoj crkvi. To mu je spasilo život u Novosadskoj raciji 1942. godine. Posle novosadskog pokolja porodica se seli u Mađarsku, u rodni kraj njegovog oca. Tamo u veoma teškim uslovima završavaodnovnu školu i dva razreda gimnazije. U jednoj raciji 1944. godine njegov otac i svi rošaci bivaju uhapšeni i odvedeni u logor Aušvic, gde su ubijeni zajedno sa hiljadama Jevreja.
Crveni krst ostatak porodice vraća u zavičaj njegove majke, odnosno u Crnu Goru, na Cetinje. Tamo Danilo dovršava gimnaziju, piše poeziju, polaže prijemni u likovnoj školi i dve godine uči da svira violinu u muzičkoj školi.
Godine 1954. upisao se na filozofski fakultet u Beogradu. Diplomirao je na novoosnovanoj katedri za Opštu književnost 1958. godine i postao njen prvi diplomac. Postdiplomske studije završio je 1960.godine, odbranom rada "O nekim odlikama ruskog i francuskog simbolizma".
Veoma rano se potvrdio kao vrsni prevodilac sa francuskog i mađarskog. Godinama je živeo kao slobodni književnik i prevodilac. Radio je i kao dramaturg u Ateljeu 212. Jedno vreme vodio je međunarodnu saradnju u Udruženju književnika Srbije. Niz godina radio je kao lektor za naš jezik i književnost u Strazburu, Bordoui Lilu. Za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) izabran je 1988. godine.
Kiš je bio oženjen Marijanom Miočinović od 1962. do 1981. godine, a nakon razvoda braka sve do svoje smrti živeo je sa Paskal Delpeš. Poslednjih godina živoa živeo je ka profesionalni književnik u Parizu i Beogradu. Umro je u Parizu, gde je bio operisan i jedno vreme se lečio od raka pluća, 15. oktobra 1989. godine. Sahranjen je u Beogradu, na Novom groblju, u Aleji zaslužnih građana. Po svojoj želji sahranjen je po pravoslavnom obredu. Testament je svojeručno napisao i sve rukopise i nagrade ustupio SANU, a staranje o svojim delima poverio je svojoj prvoj ženi.
Danilo Kiš je pisao pripovetke, romane, drame, pesme, eseje i polemičke rasprave. Prevodio je sa ruskog, mađarskog, francuskog i engleskog jezika.
Svoje prve radove: "Oproštaj s majkom", "Pjesma o Jevrejki", "Odjek iz detinjstva", "Susret s majkom u jesen",... objavio je 1953. godine. Kao student objavljivao je pesme, eseje, pripovetke i prevode u časopisu Vidici u lijem urednišštvu je bio od 1957. do kraja studija.
Prva knjiga Danila Kiša objavljena je 1962. godine i sadrži dva kratka romana "Psalm 44" koji je napisao 1955. i "Mansarda"iz 1960. godine.
Najviša čitalačka priznanja i slavu stekao je romanom "Bašta, pepeo"koji je objavljen 1965. godine.
Knjiga "Rani jadi"objavljena je 1970. i predstavlja početak njegovog Porodičnog ciklusa.
Za roman"Peščanik" koji je objavljen 1972. godine dobija NIN-ovu nagradu koju je 1987. vratio. Iste godine objavio je i zbirku eseja "Po-etika".
"Grobnica za Borisa Davidoviča" je objavljena 1976. godine u Beogradui Zagrebu. Čine je sedam poglavlja zajedničke istorije. Krajem te godine počeli su napadi na knjigu i polemike zbog navodnog plagijata tj, krađe tuđeg dela, mada je sve ipak imalo političku pozadinu. Ipak, 1977. godine za tu knjigu dobio je nagradu "Ivan Goran Kovačić". Iste godine napisao je spis "Čas anatomije" koji je objavljen 1978., a već 1979. godine dobio je, za tu knjigu, nagradu željezare Sisak.
Kiš je 1980. godine dobio francusku književnu nagradu "Velikog zlatnog orla grada Nice" za svoj celokupni književni rad.
Sabrana dela Danila Kiša objavljena su 1983. godine i obuhvataju deset tomova: Mansarda, Psalm 44, Rani jadi, Bašta pepeo, Peščanik, Noć i magla, Grobnica za Borisa Davidoviča, Čas anatomije, Homo poetikus i Enciklopedija mrtvih.
Za zbirku pripovedaka "Enciklopedija mrtvih" dobio je Andrićevu nagradu 1984. godina, a 1986. nagradu "Skender Kulenović"i francuski orden "Vitez umetnosti i književnosti".
Izabrana dela, proza u sedam knjiga izašla je 1987. godine, kada je dobio i Sedmojulsku nagradu.
1988. godine dobio je i dve međunarodne književne nagrade u Italiji i Nemačkoj, u Jugoslaviji "Avnojevu nagradu", a 1989. godine američki PEN dodeljuje mu nagradu "Bruno Šulc Prajz".
Posmrtno su objavljene knjige: "Život, literatura" (eseji, razgovori), "Gorki talog iskustva" (intervjui) i "Pesmei prepevi" (poezija). Porodični ciklus koji sadrži tri autobiografske knjige "Rani jadi", "Bašta, pepeo" i "Peščanik", objavljeni su 1993. godine. Kišova nedovršena knjiga "Lauta i ožiljci" izdata je 1994., a sabrana dela u četrnaest tomova 1995. godinei prevedenasu na sve značajnije svetske jezike.
Ukupno je objavljeno devetnest Kišovih dela, romana, pripovedaka, eseja, drama i intervjua.
Danilo Kiš je jedan od naših najprevođenijih pisaca, dobitnik niza uglednih domaćih i prestižnih međunarodnih nagrada.
Citati:
"Istoriju pišu pobednici. Predanja ispreda pauk, Književnici fantaziraju. Izvesna je samo smrt."
***
"Ne volim ljude koji se izvlače iz svega kao kišne gliste. Bez ožiljaka i bez ogrbotine. Komedijaši"
***
"Takav je život. Ščepa čoveka za dušu, ne da mu da diše"
Нема коментара:
Постави коментар